Sygnalista – kim jest i czym zajmuje się w firmie?

Przyjazne i transparentne środowisko pracy jest ważne – wtedy możesz spokojnie wykonywać zadania i łatwiej stawiać czoło wyzwaniom zawodowym. Gdy ktoś w firmie łamie zasady lub dopuszcza się nadużyć, atmosfera staje się napięta, ale nie każdy pozostaje obojętny. Sprawdź, kim jest sygnalista i jak może poprawić wizerunek firmy.

Najważniejsze informacje

Działania sygnalisty koncentrują się na wykrywaniu i sygnalizowaniu nieprawidłowości w firmie związanych z pracą. Ich celem jest zwiększanie transparentności procedur w organizacji i eliminowanie nieetycznych zachowań. Zakres naruszeń oraz mechanizmy ochrony sygnalisty określa ustawa.

Sygnalista – kto to jest?

Sygnalista to osoba, która publicznie ujawnia lub zgłasza informacje o naruszeniach prawa związanych z funkcjonowaniem firmy. Może to być m.in. pracownik etatowy, stażysta. Jeśli zauważy, że ktoś zachowuje się nieetycznie lub łamie przepisy, wtedy zawiadamia przełożonych lub ważne instytucje, np. Rzecznika Praw Obywatelskich. W ten sposób dba o innych i przyjazne środowisko pracy.

Jakie naruszenia może zgłaszać sygnalista?

Rodzaj nieprawidłowości, które może zgłaszać sygnalista określa ustawa o ochronie sygnalistów.[1] Mogą to być w szczególności działania lub zaniechania związane z:

• korupcją, np. wręczaniem łapówek.

• nadużyciami finansowymi, np. fałszowaniem ksiąg rachunkowych, oszustwami podatkowymi.

• naruszeniem przepisów BHP, np. nieodpowiednim wyposażeniem stanowisk pracy.

• naruszeniem przepisów o ochronie środowiska, np. nielegalnym składaniem odpadów.

• bezpieczeństwem zdrowia publicznego, np. używaniem zakazanych substancji.

• dyskryminacją, mobbingiem, molestowaniem seksualnym oraz innymi naruszeniami praw pracowników.

Ważne, aby naruszania miały istotny wpływ na działanie biznesu, środowisko pracy, bezpieczeństwo pracowników oraz interesy publiczne i prywatne. A czy w takim razie będą to wszystkie informacje, o których dowie się sygnalista? Nie, zawiadomienie nie może dotyczyć kwestii, które są m.in. objęte tajemnicą zawodową obowiązującą prawników i lekarzy, ochroną informacji niejawnych oraz innych danych, które nie mogą być ujawnione na podstawie przepisów szczególnych.

Przeczytaj też: Stres w pracy – jak sobie z nim poradzić?

Jak działa sygnalista?

Sygnalista przekazuje odpowiednim podmiotom informację o naruszeniu prawa w firmie, także o jego uzasadnionym podejrzeniu. Może ją ujawnić w dwóch kanałach:

• wewnętrznie, np. bezpośrednio pracodawcy, związkom zawodowym,

• zewnętrznie, np. powiadomić media, organizacje pozarządowe, ograny ścigania.

Co ważne, liczy się kontekst informacji – musi on dotyczyć pracy.

Jakie są mechanizmy ochrony sygnalisty?

Działania sygnalisty mogą budzić kontrowersje, dlatego wspomniana wcześniej ustawa przewiduje dla niego różne formy ochrony. Regulacje skupiają się na kilku ważnych obszarach, które mają zapewnić sygnaliście poczucie bezpieczeństwa, kiedy chce przeciwdziałać naruszeniom prawa w firmie. Chodzi m.in. o:

• poufność i anonimowość zgłoszeń – dane sygnalisty nie trafią do osób nieupoważnionych, chyba że sam wyrazi na to zgodę.

• zakaz działań odwetowych, a także ich prób lub gróźb, np. zwolnienia z pracy, obniżenia wynagrodzenia, wstrzymania awansu.

• ochrona przed odpowiedzialnością, w tym odpowiedzialnością dyscyplinarną lub za wyrządzoną szkodę. Jest jeden warunek – sygnalista musi mieć uzasadnione podstawy, by sądzić, że zgłoszenie było niezbędne do wykazania naruszenia prawa.

Jeśli ktoś naruszy prawa sygnalisty, ma on prawo wystąpić o odszkodowanie lub zadośćuczynienia za krzywdę.

Jak działania sygnalisty wpływają na funkcjonowanie firmy?

Działania sygnalisty zwiększają transparentność procedur i struktur wewnątrz organizacji. Dzięki jego inicjatywnie właściciel firmy może sprawnie wdrożyć działania naprawcze i zapobiegać stratom wizerunkowym oraz finansowym.

System zgłaszania informacji o naruszeniu prawa wzmacnia także zaufanie na linii pracownik – pracodawca. Dzięki temu w firmie lepiej się pracuje, a pracownicy mogą rozwijać kompetencje miękkie, np. umiejętność uważnego słuchania i prowadzenia konstruktywnej dyskusji w sytuacjach konfliktowych, asertywność.

Pozwala budować przyjazne środowisko pracy, w którym najważniejsze są kultura, szacunek i etyka. W ten sposób firma dba o swój pozytywny wizerunek, a to przekłada się na większą wiarygodność w oczach klientów i partnerów biznesowych.

Może Cię zainteresować: Mentoring i jego rola w rozwoju zawodowym

[1] Ustawa o ochronie sygnalistów z 14 czerwca 2024 roku (tj. Dz. U. z 2024, poz. 928).